Treść

Zarówno Pogórska Wola jak i Pogorza maja najprawdopodobniej XIV- wieczne pochodzenie, jednak w źródłach wzmiankowane są: około 1416 r. pojawia się Pogórz a w 1417 wymienia się Pogórską Wolę. Wymieniana około 1506 w związku z poborem podatku królewskiego, Pogórską Wolę zaliczono do powiatu wiślickiego a pozostałe wioski gminy do powiatu pilźnieńskiego. Dwa lata później granice powiatu przesunięto i wszystkie interesujące nas wsie znalazły się w powiecie pilźnieńskim.

Pogórska Wola należała do skrzyszowskiego okręgu parafialnego a około 1536 roku pojawia się nowa osada: Pogorza. Nazwa ta zapewne pojawiła się od pogorzeliska, które pozostało w związku z wielkim pożarem torfowisk. W XVI wieku w skład parafii skrzyszowskiej wchodziły m.in. Wielkie Pole, Wola Pogórska, Pogorza i Pośkle. A w 1664 roku do komunii wielkanocnej przystąpiło ok. 224 osoby. Blisko 150 lat później na terenie wsi Pogórska Wola, Wałki i Jodłówka mieszkało blisko 2000 osób.

Dużą część Pogórskiej Woli i Pogorzy zajmowały lasy, występowały tam również grunty rolne, ogrody, łąki i pastwiska a także zarybione stawy.

Mimo ze Pogórska Wola należała do parafii w Skrzyszowie posiadała już 1763 roku kaplicę dworską przy majątku Mikołaja Siedleckiego. Kaplica p.w. Św. Mikołaja została zastąpiona kościołem drewnianym p.w. Św. Józefa. Nowy kościół wybudowany z inicjatywy Mikołaja i Józefa Siedleckich otrzymał prawa kapelanii lokalnej w ramach józefińskiej regulacji po 1812roku. W 1837 roku ksiądz J. Antosiewicz otrzymał od proboszcza Skrzyszowskiego księgi metrykalne z prawem udzielania chrztów, ślubów i pogrzebów. Dwór wydzielił kawałek piaszczystej ziemi na cmentarz. 

Przez lata Pogórska Wola należała do Tarnowskich, Ostrogskich, Zamojskich aż w końcu trafiła w ręce Sanguszków. W XVIII wieku Hrabstwo Tarnowskie weszło w skład „Królestwa Galicji i Lodomerii” i takim sposobem mieszkańcy Pogórskiej Woli stali się poddanymi cesarzowej Marii Teresy. W 1846 roku rabacja galicyjska objęła również Pogórską Wolę. Uzbrojeni chłopi, próbowali nakłonić wójta Adama Wypióra do pomocy, której im nie udzielił. Zrabowali, więc ekonoma i leśniczego. Pamięć o tych nie chlubnych wydarzeniach pozostała w ludzkiej pamięci na długo.

Kolejne wydarzenia wpisane na karty historii wiążą się z Powstaniem Sytczniowym. W szeregi powstańców wstąpił urodzony 25 czerwca 1844 roku w Pogórskiej Woli Leon Apolinary Osiecki. Trafił do powstania prawdopodobnie jako gimnazjalista, walczył w oddziale pułkownika D. Czachowskiego. W bitwie pod Stefankowem został wzięty do niewoli, skazany na zesłanie zmarł w 1895 roku koło Tarnopola. Wielu Pogorzan brało udział w walkach w okresie I wojny światowej. Z tego czasu pochodzi cmentarz z kwaterą o numerze 206 jest to prostokątna mogiła gdzie w ogrodzeniu betonowym mieszczą się groby z krzyżami maltańskimi, lotaryńskie, a także krzyże typu Mayra.

Drugi pomnik znajduje się w Pogórskiej Woli na skrzyżowaniu dróg gdzie kiedyś stał czarny krzyż postawiony około 1890 roku. Dzięki staraniom Związku Rezerwistów pomnik odsłonięto go 5 lipca 1936 roku.

Po zakończeniu wojny, w wyniku reformy rolnej, ostatni właściciel dóbr w Pogórskiej Woli Michał Kozioł rozparcelował ziemie pomiędzy chłopów. W 1914 powstała Ochotnicza Straż Pożarna a w 1925 roku usamodzielniła się jako odrębna parafia Pogórska Wola. Ponieważ kościół znajdował się z dala od centrum wsi w 1932 roku, staraniem proboszcza, kościół przesunięto o kilometr na obecne miejsce. Po przesunięciu kościoła dobudowano więżę i dwie kruchty boczne.

Szkoła w Pogórskiej Woli funkcjonowała już w latach 80 – tych XIX wieku. Budynek szkoły został wybudowany na gruncie właściciela folwarku, który dał na ten cel 3 morgi gruntu. W czasie I wojny zajęty przez Rosjan a potem spalony. W 1922 r. wybudowano nowy budynek szkoły z 2 salami przeznaczonymi do nauki.

Nie długo Polska cieszyła się wolnością, w 1939 roku wybuchła II wojna światowa.

1 września pierwszy oddział zmotoryzowany armii niemieckiej dotarł do Pogórskiej Woli. W czasie wojny na roboty do Niemiec wywieziono około 60 osób. Stanisław Tryba pseudonim „Rolnik” był organizatorem AK na terenie Pogórskiej Woli, Łęk, Wałek i Woli Rzędzińskiej, oficer AK. Zdradzony, został ujęty przez gestapo w listopadzie 1942 roku. Przewieziony do obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu a następnie Mauthausen i Dachau, doczekał wyzwolenia obozu jednak zmarł z wycieńczenia 4 lipca 1945r.

Bardziej znaną postacią jest Helena Marusarzówna, narciarka, siedmiokrotna mistrzyni Polski w slalomie, biegu zjazdowym i kombinacji. W trakcie wojny pełniła rolę kurierki przenosząc pocztę i przeprowadzając ludzi przez Tatry. W 1940 roku została schwytana. Wielokrotnie torturowana nie zdradziła żadnych informacji, 12 września 1941 roku, wraz innymi tarnowskimi więźniarkami, została rozstrzelana w Pogórskiej Woli.

W latach 50 XX wieku ekshumowano szczątki pomordowanych a na skraju Sztorcowej Góry odsłonięto pomnik upamiętniający te tragiczne wydarzenia. Ciało Heleny Marusarzówny spoczęło w Zakopanym. Dziś szkoła w Pogórskiej Woli nosi jej imię.

Innym monolitem upamiętniającym pomordowanych przez hitlerowców jest pomnik na miejscowym cmentarzu.

Po zakończeniu wojny mieszkańcy Pogórskiej Woli powoli wracali do normalnego życia. W latach 50 – tych uruchomiono agencję pocztową, założono kółko rolnicze i bibliotekę, która na początku mieściła się w domach prywatnych. W 1967 zabłysły pierwsze światła a resztę prac ukończono w 1977 roku. W latach 60 – tych rozpoczęto budowę remizy, w która zaangażowali się mieszkańcy i strażacy. Rozwijało się szkolnictwo. W 1983 roku rozpoczęto budowę ośrodka zdrowia a w latach 90 – rozpoczęto budowę kaplicy cmentarnej i nowej szkoły. Nowo powstała szkoła otrzymała imię Heleny Marusarzówny a w 1999 roku utworzono w niej gimnazjum. Szkoła jest placówką dobrze wyposażoną o wysokich standardach nauczania a uczniowie odnoszą wiele sukcesów.

Obecnie Pogórska Wola jest wsią, która cały czas prężnie się rozwija. W wyniku przeprowadzonych prac, wykonano kanalizację, chodniki i centrum wsi z bulwarem. Dzięki wygraniu konkursu „100 placów zabaw na 100 lat Nivea” maluchy mają miejsce do zabawy.